Günümüzün dijitalleşen dünyasında, ekran süresinin çocukların bilişsel gelişimi ve dil edinimi üzerindeki etkisi önemli bir ilgi ve endişe konusu haline gelmiştir. Günlük yaşamda dijital cihazların giderek artan yaygınlığıyla, ekran maruziyetinin genç zihinler üzerindeki etkilerini anlamak hayati önem taşımaktadır. Çocuklarda bilişsel gelişim, dikkat, hafıza, problem çözme ve dil gibi geniş bir beceri yelpazesini kapsar. Ekran süresi eğitici içerik sunsa da, aşırı kullanımı bu hayati gelişim alanları üzerindeki etkisi konusunda soru işaretleri uyandırmaktadır.
Ekran süresi ile ilgili temel endişelerden biri, dikkat süresi ve konsantrasyon üzerindeki etkisidir. Ekranlardaki hızlı değişen görüntü ve seslere uzun süre maruz kalmak, çocuklarda daha kısa dikkat sürelerine yol açabilir. Bu sürekli uyarılma, beyinlerini yüksek seviyede girdi beklemeye alıştırır ve daha yavaş tempolu, az uyarıcı görevlere odaklanmalarını zorlaştırır. Bu tür bir ortam, sürdürülen dikkat ve daha derin bilişsel işleme gerektiren okuma, karmaşık problem çözme ve anlamlı sohbetler gibi görevler için zararlı olabilir — ve bunların tümü bilişsel gelişimin temel bileşenleridir.
Dil edinimi, bilişsel gelişimin kritik bir yönü olup, aşırı ekran süresi tarafından da etkilenir. Dil becerileri, çocukların sözlü ve sözsüz ipuçlarını yorumlayıp buna göre yanıt verdikleri etkileşimli iletişim yoluyla geliştirilir. Ancak, ekran tabanlı iletişim genellikle gerçek hayattaki etkileşimlerin karşılıklı yönünden yoksundur. Bu, çocukların dil becerilerini pratik yapabilecekleri ve geliştirebilecekleri zengin dil ortamlarına maruz kalmalarını sınırlayabilir. Sohbetlere katılmak yerine, çocuklar pasif bir şekilde bilgi alırlar, dil öğrenimi için hayati olan karşılıklı dinamiklerden mahrum kalırlar.
Ayrıca, aşırı ekran süresi, çocukların bilişsel ve dil gelişimi için temel olan yapılandırılmamış oyunla geçirdikleri zamanı da sınırlayabilir. Oyun, çocukların keşfetmelerine, hayal kurmalarına ve diğerleriyle etkileşimde bulunmalarına olanak tanıyarak yaratıcılığı, problem çözme becerilerini ve sosyal etkileşimi teşvik eder — hepsi bilişsel büyüme için gerekli olan şeylerdir. Ayrıca çeşitli ve pratik bağlamlarda dil becerilerini kullanmaları ve geliştirmeleri için fırsatlar sunar. Buna karşılık, ekran süresi genellikle yalnız, pasif katılımı içerir, bu da değerli öğrenme ve gelişim deneyimlerini sınırlar.
Ekranlar aracılığıyla tüketilen içerik de bilişsel gelişim ve dil edinimi üzerinde etkili bir faktördür. Belirli eğitici programlar ve uygulamalar faydalı olabilirken, çocuklara sunulan içeriğin çoğu gelişimsel olarak uygun veya öğrenmeye elverişli olmayabilir. Eğitici olmayan içeriğin pasif tüketimi, bilişsel ve dil becerilerini teşvik eden daha zengin etkinliklerin yerini alabilir. Ayrıca, ekranların aşırı kullanımı, duygusal, sosyal ve dil gelişimi için hayati olan ebeveynler ve bakıcılarla yüz yüze etkileşimlerde azalmaya yol açabilir.
Sonuç olarak, ekran süresi eğitici faydalar sunsa da, aşırı kullanımı çocukların bilişsel gelişimi ve dil edinimi üzerinde riskler oluşturabilir. Daha kısa dikkat süreleri, etkileşimli iletişim fırsatlarında azalma ve oyunla geçirilen zamanın azalması gibi sağlıklı gelişim için kritik olan durumlara yol açabilir. Bu riskleri hafifletmek için, ebeveynlerin ve bakıcıların ekran süresini izlemeleri ve sınırlamaları, bilişsel büyümeyi ve dil becerilerini teşvik eden aktivitelerle dengelenmesini sağlamaları önemlidir. Yapılandırılmamış oyunu teşvik etmek, sohbet etmek ve gelişimsel olarak uygun içerik seçmek, çocukların ekranlara maruz kalmalarının gelişimlerini desteklemesini sağlamak için anahtar stratejilerdir.
Kaynaklar
✦Muppalla SK, Vuppalapati S, Reddy Pulliahgaru A, Sreenivasulu H. Effects of Excessive Screen Time on Child Development: An Updated Review and Strategies for Management. Cureus. 2023 Jun 18;15(6):e40608. doi: 10.7759/cureus.40608. PMID: 37476119; PMCID: PMC10353947.
Comments